WineTales - Het defilé van de blauwe Bordeauxdruiven

Niet gemakkelijk voor de druif als je weet dat hij in de 17e eeuw een voortrekkersrol speelde in de betere wijngaarden van de Médoc. Château Lafite en Château Margaux, alle twee Premier Grand Cru Classé verklaard in 1855, gebruikten de Petit Verdot in groten getale. De jongste jaren staat het niet gemakkelijk te vinifiëren druifje weer hoger in de belangstelling. De Nieuwe Wereld wil graag op avontuur met de Petit Verdot en ook in Bordeaux is er stijgende interesse in de laatrijpende druif nu het klimaat warmer wordt. De Bordeaux wijndruiven die vandaag aan het defilé deelnemen, veroverden in de voorbije decennia omzeggens heel de wereld. Ze vergaarden overal bekendheid en roem. Eén keer per eeuw keren ze voor dit prestigieuze evenement terug naar hun roots in Frankrijk.

God Dionysus vuurt een bliksemschicht af

(Drie kanonschoten)

“Mag ik u vragen om recht te staan en het hoofd te buigen”. Een strijdkar voortgetrokken door twee jachtluipaarden scheurt de poort van het Château de Bordeaux binnen. Wijngod Dionysos slaat met zijn machtige zweep door de lucht, zijn charmante vrouw Ariadne wuift de enthousiaste menigte druiven toe. Ze nemen plaats in een met wijnranken en druiventrossen versierde troon op het hoogst gelegen balkon van de adellijke balzaal. Het spektakel kan beginnen, het licht gaat uit. God Dionysus vuurt een bliksemschicht af over het hypermoderne zacht hellende en ondertussen licht gebrande eiken podium. Overal rook die langzaam optrekt.

Op de hoge planken is een zwarte figuur vaag te onderscheiden. Het is de Cabernet Sauvignon, het meest succesvolle en vaakst aangeplante blauwe druivenras ter wereld (nek aan nek met Merlot). De streng overkomende druif is gekleed in een strakke smoking, Frans design, op zijn hoofd een gentlemans hoed, in zijn mond een walmende sigaar. Hij steekt zijn kin de lucht in. Fred de Cabernet, zo heet hij, draagt de vlag van zijn edele variëteit. De beeltenis erop is een glinsterende zwarte bes, de stok is van cederhout afgewerkt aan de punt met grafiet. Het marcheren verloopt stroef. De jonge tanninerijke Fred is afkomstig van een kiezelstenen heuveltje uit Pauillac. Er zit nog een beetje paprikagroen achter zijn oren, maar bescheiden is hij niet. Kwade tongen beweren dat de Cabernet Sauvignon lijdt aan het koekoekssyndroom. Overal waar hij komt in de wereld duwt hij de andere druivenrassen weg. De ouders van de Cabernet zitten op het balkon van de prominenten. Het zijn de Cabernet Franc, de oervader van de blauwe Bordeaux druiven, en naast hem zijn ranke gemalin de Sauvignon Blanc.

Topstar Mister California

Freds tweelingbroer Johny, de Californische Cabernet Sauvignon loopt in tweede positie. Flink tegen zijn zin. De druif is een echte topstar. Het lichaam van een bodybuilder, blitse kledij met veel franje en felle kleuren, glitterende juwelen zoals zilveren halskettingen en gouden horloge. Wat een uitstraling, wat een présence. Best voorzichtig mee zijn, lijkt het wel, want binnen de kortste keren slaat hij je murw. In zijn schaduw paraderen nog een Chileense en een Australische Cabernet maar veel indruk maken ze niet meer na Mister California. Net voor het afgaan grijpt Johny zijn meer gereserveerde broer bij zijn wijnstokje en steekt hem vol bravoure boven zijn hoofd. Om even te tonen wie de sterkste is. Voor Fred is dit redelijk onverwacht. Hij probeert nog wat met zijn vlag te wapperen, maar echt goed lukt dat niet meer. Toevallig belandt de punt van de vlaggenstok recht in het vierde oog van Johny. “Auw”. “Oei, sorry”.

Luid applaus voor de Cabernet Sauvignon, de publiekslieveling. Dionysus heeft ondertussen al zo veel gedronken dat hij zijn tweede bliksemschicht verkeerd afschiet. Het podium staat in de fik. De sproeiers schieten gelukkig onmiddellijk aan. De Petit Verdot stelt de terugdeinzende druiven in het publiek gerust door te wijzen op de goede afwatering van de ondergrond in de zaal. De oogsttijd nadert en iedere kwaliteitsdruif is op zijn hoede voor al te veel regen. De Cabernet Franc kijkt uit naar zijn tweede zoon die onmiddellijk moet opkomen, de Merlot. De Sauvignon Blanc verlaat de zaal, de confrontatie met de stiefzoon is te emotioneel. Ze gaat uithuilen bij haar dikke vriendin de Sémillon. De biologische moeder van de Merlot is de Magdeleine Noires des Charentes. Als de jaloerse Sauvignon Blanc die mysterieuze druif ooit tegen het lijf loopt, dan komt het druivenras er niet levend van af.

Thibeau de Merlot en Fernand de Cabernet Franc

Merlot is de minste nog niet. Uit een officiële wijnstoktelling (2000) blijkt dat je in de streek van Bordeaux twee keer zoveel Merlot vindt als Cabernet Sauvignon. In de jaren ’90 is het ras echt hip geworden op de wereldbol. Merlot is voor blauw, wat Chardonnay voor wit is: rond, zacht, hoog teddybeergehalte. Op het podium staat Thibeau de Merlot. Een druif uit Saint-Émilion met een opvallend buikje. In Bordeaux leeft de schrik dat Merlot door het veranderende klimaat obees zal worden. Naar verluidt is hij verzot op vruchtencake en zoete pruimen. De levensgenieter houdt van een koele ondergrond van kalkhoudende aarde met een flinke klak klei. De druif ruikt wel een beetje raar, precies vochtige bosgrond met kreupelhout en champignons. Op de natte planken zet de overrijpe Merlot zijn beste performance ooit neer. Hij krijgt de laatste jaren aerobe training van een bekende rondbuikige oenoloog en dat is eraan te zien. Applaus. Nu verschijnen de andere Merlots op het toneel. Een zootje druiven van je welste. Ze komen uit Chili, Zuid-Afrika, Verenigde Staten, Australië, Zwitserland en nog meer landen.

De oude bebaarde Cabernet Franc (Bouchet in Saint-Émilion en Pomerol) is de trap van het balkon aan het afdalen met zijn wandelstok. De bescheiden druif heeft nog een aanzienlijke aanplant in Bordeaux, vooral op de rechteroever, maar zijn glorietijd is voorbij. In vergelijking met andere blauwe druiven heeft de betrouwbare en vroegrijpende Cabernet Franc de opmars van zijn twee zonen Cabernet Sauvignon en Merlot (19e en 20e eeuw) nochtans vrij goed overleefd. Hij voegt op een originele manier wijsheid, complexiteit en boeket aan de wijn toe. Alleen het befaamde Château Cheval Blanc uit Saint-Émilion gunt de Cabernet Franc nog de eer van belangrijkste druif (tot 60% van de topcuvée). Hoe ziet de druif eruit? Wel, de Cabernet Franc blinkt niet uit door vettigheid. Het lijf is door de ouderdom een beetje uitgemergeld. Fernand, een zachte Cabernet Franc uit Pomerol, straalt van op het podium veel warmte, persoonlijkheid en subtiliteit uit. Hij bedwelmt de zaal met mooie fruitige aroma’s en een verrassend scherp kantje van paprika, struik en zwarte bessenblad. De verfijnde textuur van de geur is bijzonder. De druif wordt op de voet gevolgd door een groep senioren overgevlogen uit Italië, Zuid-Afrika, Chili, Canada en de VS. Een beleefd applaus. Populair is de Cabernet Franc niet echt. Het is alleen aan de Loire dat de druif op handen wordt gedragen (als Breton). Het respect voor oudere druiven is tegenwoordig ver te zoeken.

De blessuregevoelige Carmenère en de stoere Malbec

Wijngod Dionysus is in slaap gevallen. Gelukkig geen bliksem meer, alleen luid gesnurk. Ariadne is met een breiwerkje begonnen. Wie zien we daar in de verte het podium opklimmen? Wel, het zijn de Bordeaux veteranen. Op hun schil zitten blinkende medailles geprikt. Karaktervolle Carmenères uit vooral Chili en Noordoost Italië en stoere Malbecs uit Cahors en Argentinië. Ooit belangrijke druiven in Bordeaux. De Carmenère werd tijdens de druivenluisplaag in Bordeaux praktisch helemaal uitgeroeid (tweede helft van de 19e eeuw). De beroemde maar blessuregevoelige druif was in de ogen van de andere Bordeaux druiven de schuld van alle miserie en ze trokken hem gewoon uit. Pijnlijk, niet eens een standbeeld voor geleverde prestaties. De Cabernet Franc ontkent tot op vandaag het vaderschap over deze druif hoewel het DNA-bewijs onomstotelijk is geleverd (de moeder is Gros Cabernet). Hier en daar ziet men in Bordeaux weer moedige stokjes Carmenère uit de grond schieten, zoals in Pauillac op Château Clerc Milon. Is de laatrijpende Carmenère de toekomstige vervanger van koning Merlot? Niet ondenkbaar. Ook de Malbec (Noir de Pressac of Pressac voor de vrienden) was populair bij beroemde wijnhuizen zoals Château Latour en Château Lafite. De vorst verwoestte de meeste stokken in 1956. In zijn geboortestreek het Zuidwesten van Frankrijk werd de druif heraangeplant (als Côt of Auxerrois), in Bordeaux niet of nauwelijks. Zelden verwerft de druif in Bordeaux nog grand cru status. Malbec is een halfbroertje van Merlot. Ze delen dezelfde moeder, Magdeleine Noir des Charentes, de vader is Prunelard. Er waren voor de Phylloxera nog andere soorten blauwe druiven, een dertigtal, allemaal kriskras door elkaar geplant. Ook witte druivenrassen kwamen in de Claret, de traditionele lichtrode wijn uit Bordeaux terecht (tot 10 procent). De meeste van deze blauwe en witte druiven verdwenen zonder contactgegevens achter te laten.

Frans chauvinisme

Het is hoog tijd voor de familiefoto. Ariadne geeft een rake elleboogstoot in de zij van haar ronkende echtgenoot. Hij grijpt onhandig naar zijn digitaal fototoestel en brult door de zaal met dubbele tong: “De Franse vertegenwoordigers van de volgende blauwe druiven worden terstond op het podium verwacht: de Cabernet Sauvignon, de Merlot, de Cabernet Franc op de eerste rij, de Petit Verdot, de Malbec en de Carmenère op de tweede rij.” Ariadne brengt haar wankele man tot bij het podium. De zes Bordeaux druiven staan klaar. Conform aan het protocol geen buitenlanders op de foto, Frans chauvinisme weet je wel. De gelijkenis tussen de Cabernet Sauvignon en de Merlot valt nu pas op, duidelijk broers van elkaar. Ze ondersteunen hun vader in het midden. Een fantastisch trio. De toeschouwers krijgen een warm gevoel, de samenhorigheid bij de druiven is groot. Voor veel uitgeweken druiven betekent Bordeaux nog altijd thuiskomen. “Klik, blits”. Ze staan erop. Onvergetelijk.