De Thienponts, wroeters van de wijn

'Zeg maar waar we ons moeten opstellen voor de foto. Met een glas wijn? Alexandre, heb je nog een 2006 van je premier grand cru Vieux Château Certan?'

Het blijft een memorabel moment, toen we zeven domeineigenaars en wijnmakers van de familie Thienpont (in Frankrijk hoor je steevast over 'les Tjènponts' praten) samenbrachten. Plaats van afspraak: Vieux Château Certan, het oudste domein dat nog in familiebezit is van de Thienponts. Het domein, waar Alexandre Thienpont de zaak leidt, is tevens een van de meest gewaardeerde wijndomeinen in en om Pomerol.

Op de afspraak waren, in alfabetische volgorde:
Alexandre Thienpont (1955) (Vieux Château Certan);
Boudewijn Thienpont (1947) (Château de Pellebouc);
Cyrille Thienpont (1976), zoon van Nicolas;
Guillaume Thienpont (1981), zoon van Alexandre;
Jacques Thienpont (1946) (Le Pin en zijn domein in wording, L'If);
Luc Thienpont (1952) (Clos des Quatres Vents, Château Taillac Plaisance, Château Bonneau, Z)
Nicolas Thienpont (1948) (Château Puygeraud, Château Les Charmes Godard, Château La Prade, Château Lauriol, dirigeert ook de domeinen Château Larcis-Ducasse, Château Berliquet, Château Beauséjour Duffau Lagarosse en Château Pavie-Maquin).

De wijnhistorie van de Thienponts gaat ver terug in de tijd. In 1842 richtte Camille Thienpont een wijnhandel op in zijn 'Hof te Cattebeke', in Etikhove (Maarkedal), op de groene glooiingen van de Vlaamse Ardennen. Oorspronkelijk was het een baljuwhuis, dat dit jaar precies 400 jaar bestaat. Vandaag runnen Jacques Thienpont en zijn echtgenote er hun wijnhandel, met vooral Franse kwaliteitswijnen in de catalogus. Ze zijn ook hofleverancier.

Met de wijnbouw zelf ging het ook al vroeg richting Frankrijk. In 1921 kocht Georges Thienpont, de grootvader van Jacques, het Château Troplong Mondot in Saint-Emilion. In 1924 kwam daar Vieux Château Certan bij. Begin dertiger jaren werd Troplong Mondot noodgedwongen opnieuw verkocht. In de vijftiger jaren kocht George (zoon van Georges) Thienpont Château Puygeraud. Nadien kwamen Labégorce Zédé en Le Pin in 1979. Vandaag hebben de familieleden tientallen domeinein in bezit of zijn ze er gerant. Anderen uit de familie zijn actief in de wijnhandel. Het valt niet exact te becijferen, maar de Thienponts produceren wellicht rond het miljoen flessen. Het woord 'wijndynastie' valt al snel, maar daar willen de wijnmakers Thienpont niet van horen.

Wijngoden met boerenhanden

Thienpontwijnen scheren kwalitatief hoge toppen, getuige de talrijke topquoteringen in tal van wijngidsen. Maar dat betekent niet dat de Thienponts het hoog in hun bol hebben of gaan zweven. 'Eerlijk gezegd: natuurlijk zijn we fier op wat we hier sinds generaties realiseren, maar we blijven allemaal met de voeten op de grond. Dat gaat het best, toch?', steekt Jacques Thienpont van wal. 'We blijven bescheiden werkers, die hard ons best doen. Het is ons nooit voor de show te doen. Daar gruwen we zelfs van', klinkt het. Jacques, die zowat de duurste wijn ter wereld produceert, noemt zichzelf graag een 'boer'. 'Ik leef van de natuur en ben voorzichtig. Geen grote luxe, hoewel mijn wijn peperduur is. Nu gaat alles prima, maar het kan snel keren'. 'We blijven steeds realist', vult zijn broer Luc aan. Hij zwijgt even. 'Misschien ben ik trouwens wel wat té veel boer gebleven. Ik had wellicht verder kunnen staan. Ik beklaag me niets hoor. Maar soms sla ik aan het mijmeren.

Jacques zegt dat hij het 'haat' om in de schijnwerpers te staan. En hij is duidelijk niet de enige. Als de fotograaf aan Alexandre, die Vieux Château Certan tot een ongeëvenaarde kwaliteit bracht, vraagt om te poseren voor een portret, fluistert hij me toe: 'Ceci, je déteste'.

Maar net als de anderen, is Alexandre niet te stoppen als het over de ziel van het wijnmaken gaat. 'De beste wijn is die waarbij je als wijnmaker zo weinig mogelijk intervenieert', zegt hij beslist. 'Maar begrijp me niet verkeerd, het is wel steeds intens bezig zijn. Vaak dag en nacht. Alles minutieus opvolgen. Er zijn wel honderd facetten waarbij je een beslissing, en dus eigenlijk een risico moet nemen.'

Boudewijn beaamt dat elke Thienpont het beste uit het potentieel van de wijngaard tracht te halen. 'Dat geldt voor een Le Pin van 2.000 euro van Jacques, maar ook voor mijn wijnen van rond de 10 euro.' De vakkennis van de Thienponts wordt gewaardeerd, ervaart Boudewijn. 'Ik hoor soms wijnklanten zeggen: 'C'est du Thienpont, tu sens qu'il y a des gens derrière'. En dat is een verschil met grote industriële of commerciële groepen.' Ook bij Boudewijn een flinke dosis nuchterheid. 'Het is ook niet omdat een wijn uit Pomerol of Saint-Emilion komt dat het daarom automatisch over grote kwaliteit gaat, hé. Dat beseffen we in onze familie zeer goed', benadrukt Boudewijn.

De Thienponts beseffen maar al te goed dat het voor de Franse wijnboeren niet allemaal rozegeur en maneschijn is. 'Er zijn momenten waarop ik het bijzonder onrechtvaardig vind dat wij hier op Vieux Château Certan goed kunnen toeven, terwijl ik weet dat amper een boogscheut van hier wijnboeren niet rondkomen en in armoede leven', zegt Alexandre. 'Maar anderzijds gaat het daarbij dan ook over intrinsieke kwaliteit. Ik durf gerust stellen dat de know-how die we hier op Certan sinds generaties hebben opgebouwd, bij de hoogste van de regio zit. Dat laat ons toe meer risico's te nemen en grootse wijnen te maken. Wij kunnen ons veroorloven om het millésime en het terroir maximaal te laten spreken. We voeden de wijn enkel wat op. Onze wijn is geen wild kind! Wij zijn een beetje de piloot die alles in goede banen leidt'. Een beeldspraak die Alexandre overigens niet toevallig gebruikt, want zijn grote hobby is zweefvliegen. 'Een kleine wijnbouwer kan zich dat risico niet permitteren.

Familienaam als kwaliteitsmerk

Het beheer van de diverse Thienpontdomeinen is vandaag nog steeds een authentiek familiegebeuren.

Boudewijn legt er nadrukkelijk de klemtoon op: 'Het gezin en de familie, dat zijn voor mij de meest waardevolle ankerpunten. Ik heb mijn Château de Pellebouc pas in 2006 gekocht. Ik besef dat ik naast een mooi domein, een mooie wijngaard en enthousiaste wijnmaker, er een ferm cadeau bovenop heb gekregen: deel uit te maken van de familie Thienpont. Je kan er niet om heen, maar dat is een referentie hoor'.

Ook voor de jonge Cyrille, zoon van Nicolas, vormt zijn familienaam een voordeel: 'Ja. De naam is heureusement bien connu. We worden gerespecteerd om het niveau dat we nastreven. En afleveren!' Alexandre reageert laconiek: 'C'est pas de ma faute... Neen, ernstig, voor mij telt dat niet zo erg. De naam brengt werk en verantwoordelijkheid mee. Wij denken steeds maar vigne. Zo vaak zelfs dat het familieleven er soms onder lijdt'.

Alexanders zoon Guillaume vindt zijn familienaam in de wijnwereld zeker en vast een voordeel. 'Maar je moet het inderdaad elke dag opnieuw verdienen.'

'We moeten ook steeds vooruit gaan', betoogt Alexandre. 'Het sleutelwoord is optimisation. Zelfs als je een superwijn hebt gemaakt, moet je je steeds weer afvragen, hoe het nog beter kan.'

Maar wat iedereen zich afvraagt, bemoeien ze zich met elkaars domeinen?
"Het beheer van onze domeinen delen we wel met elkaar, maar we bemoeien ons niet met wie hoe zijn wijn moet maken", nuanceert Jacques. "Ik ga niet tussenkomen in de wijngaard van mijn broer of zo. We hebben wel een comité de gestion om een en ander zakelijk te begeleiden, maar voor de rest is iedereen verantwoordelijk voor zijn eigen wijngaard en zijn eigen wijn."

Frans of Belgisch?

Als ik de familie de vraag voorschotel of ze zich nu Belgisch of Frans voelt, krijg ik meteen diverse antwoorden door elkaar. Luc stelt affirmatief dat hij heel bewust fier is op de Belgische nationaliteit. 'Ik voel met voor de volle honderd procent Belg! Ik ben zelfs twaalf jaar consul geweest in Bordeaux. Tot eind 2011. Echt waar, ik ben heel fier op die Belgische afkomst. Al mijn kinderen zijn in Frankrijk geboren, maar ze hebben allemaal de Belgische nationaliteit.' Luc keert meermaals per maand terug naar België. Jacques blijft in België wonen, op het ouderlijke domein Hof te Cattebeke in Etikhove. 'Ik denk er niet aan permanent naar Frankrijk te komen', zegt Jacques. 'Ook niet om fiscale redenen', gooit hij er met een kwinkslag tussen.

Voor Alexandre en Nicolas en hun beide zonen is de afstand met het thuisland al een eind weg. 'We zijn allemaal geboren in Frankrijk. We zijn ons goed bewust van onze Belgische roots. Maar eigenlijk voel ik me weinig verbonden met België', zegt Nicolas.

Alexandre noemt zichzelf al grappend de zoon van een immigrant. 'Weet je, ik heb de Franse nationaliteit. En ik denk ook zelfs de Belgische, maar dat laatste ben ik zelfs niet zeker. Eigenlijk vind me steeds meer Europeaan', zegt hij onomwonden.

De nieuwe generatie

Cyrille en Guillaume zijn de jongste wijnmakers van de familie Thienpont en doen gretig kennis op.

Guillaume is als jonge kerel heel bewust op wijnwereldreis getrokken. 'Ik wou inderdaad overal ervaring opdoen, om die dan te kunnen toepassen op Vieux Château Certan. Tijdens mijn wijnstudies heb ik stage gelopen in Bourgogne en in Californië, bij Swanson Vineyards in Napa Valley. Dat domein had ik in het bijzonder gekozen omdat ze nogal fo. cussen op merlot, onze druif ook hier in Pomerol. Na mijn studies trok naar Italië en Australië. Ik vind het belangrijk die wereldwijde contacten goed te onderhouden. Wijn wijzigt immers elke dag!'

Cyrille beaamt: 'Ik ben nieuwsgierig over mijn job en probeer heel wat te weten te komen, ook wat er in de rest van de wereld gebeurt. Maar als je me vraagt of ik in Frankrijk blijf of in de wereld rondloop, dan blijf ik eigenlijk het liefst ín de wijngaard. Want daar gebeurt het allemaal. Als wijnmaker moet je dus maximaal tussen je stokken leven. Pas als je dat grondig kent, dan weet je waarover je spreekt."

(Deze reportage verscheen in Sabato Magazine bij De Tijd / L'Echo).