Podere Le Ripi, knappe wijnen en een koffietje in Montalcino

Op de zuidflank van het iconische stadje Montalcino in het hart van Toscane, ligt sinds enkele jaren een unieke wijngaard. Nergens ter wereld staat een perceel wingerds met een plantdichtheid als hier. Een idee van Francesco Illy (63), de kleinzoon van de gelijknamige Illy die in 1933 het inmiddels wereldwijd vermaarde Illy Caffè oprichtte.

Francesco, die opgroeide in Triëste en nu voor het familieconcern in Zwitserland werkt, kocht het domein Podere Le Ripi in 1998 van een man die er zijn schapen hoedde. Illy was inmiddels verliefd geworden op Toscane, zocht er een landgoed om te wonen en vond een domein van zowat 54 ha op de zuidflank van het stadje Montalcino. Tot zijn grote verwondering groeide er op zijn nieuw domein geen enkele wijnstok.

'Dat leek me belachelijk', zegt Francesco. En dus kwam die wijngaard er snel. Oorspronkelijk was het de bedoeling de wijn in bulk te verkopen. 'Ik was te oud geworden om zelf nog wijn te maken', zegt Illy zelf.

'Maar Francesco is er de man niet naar om dingen half te doen', werpt zijn wijnmaker Sebastian Nasello op. 'Vaak maakt Francesco plannen die me op het eerste gezicht niet haalbaar zijn. Maar dan moet ik toch vaststellen dat ze een tijdje later realiteit zijn...'.

Sebastian Nasello is de jonge wijnmaker en ceo van Podere Le Ripi. Nasello zit van jongsaf in de wijnmakerij, is een rasechte Toscaan - geboren in Siena - en leeft nu in Montalcino. Hij deed ervaring op in de Chianti Classico, in Trentino, ... 'Vandaag ademt mijn leven Brunello di Montalcino', zegt hij. Zijn eerste job als wijnmaker was bij San Filippe in Montalcino. 'Ik was blij toen ik een eigenaar tegen kwam die me vertrouwde. Ik was nog een jonge kerel, besef ik nu. Maar zo leerde ik de sangiovesedruif door en door kennen en ontdekte ik de geheimen van de brunellowijnen'.

In 2012 werd hij door Francesco Illy naar Podere Le Ripi gehaald. Nasello was dan amper 24 jaar. 'Ik apprecieerde het vertrouwen dat Francesco in mij stelde. Reeds één jaar nadat ik er als wijnmaker was gestart, kreeg ik de verantwoordelijkheid over alles, dus ook de administratie en de verkoop. En nu ben ik ceo', lacht Nasello. 'Da's Francesco, als hij in jou gelooft, gaat hij honderduit'.

Nasello is een bijzonder gedreven kerel, die een ploeg van acht mensen leidt, allen ongeveer zijn leeftijd. 'We doen alles zelf, we hebben geen consultant. Net voor ik arriveerde besliste Francesco om biologisch te werken. Dat was in 2009. In 2010 werd de conversie naar biodynamie gestart. In Montalcino zijn we met een vijftal collega's die biodynamisch werken, op zowat 30 in totaal. Podere Le Ripi produceert op zijn 12 hectare wijngaard zowat 3000 flessen per hectare, waar het gemiddelde in Montalcino op zesduizend ligt. We zijn zeer streng op de selectie van de druiven.'

De totale productie van Le Ripi bedraagt zo'n 30.000 flessen per jaar.

Wijnstokken extreem dicht bij elkaar

Maar met één van de wijngaarden van Le Ripi is iets heel bijzonders aan de hand.
Her en der, en dan vooral in kwaliteitswijngaarden, merk je dat wijnbouwers hun druivenstokken dichter bij elkaar planten. De densiteit per hectare verhoogt en dat verplicht de wijnstokken om dieper te wortelen, op zoek naar voeding. Op die manier groeien de wortels door meer grondlagen en wordt de voeding verrijkt. Francesco Illy had daarover gehoord tijdens een bezoek in Bourgogne.

Op een traditionele wijngaard worden zowat 5 à 6.000 stokken geplant. Maar Illy had een idee en dreef zijn plan in extreme mate door en plantte niet minder dan 62.500 (lees: tweeënzestigduizend en vijfhonderd!) wijnstokken per hectare. Hij noemde zijn project een 'bonsaiwijngaard'. 'De wingerds staan op zowat 40 cm van elkaar. De wijngaard is exact één hectare groot. We hebben alles aangeplant in vierkantjes, zodat de planten bereikbaar zijn voor de werkers', vertelt Illy.

Wijnmaker Sebastian Nasello was aanvankelijk wat ongerust, maar tegelijk enthousiast: 'We wisten helemaal niet wat Francesco's idee zou opleveren in de fles. We moesten leren begrijpen hoe zo'n wijngaard functioneerde. Eerlijk gezegd, ik was sceptisch en wat ongerust. Want het was nog nergens ter wereld gebeurd en we moesten dus enkel op ons eigen oordeel afgaan. Het onderhoud van de wijngaard is loodzwaar, want je kan immers niet tussen de wingerds lopen. Bladsnoei, het wieden van de grassen op de bodem, het moet allemaal helemaal anders dan in een traditionele wijngaard. Het is allemaal erg intensief werk. Zo bedekken we de bodem met gedroogd stro, om de vochtigheid zoveel mogelijk in de bodem te houden. In Montalcino mag je volgens de regels immers niet irrigeren.'

De wijn rijpt in kleine, traditionele barriques. Alle andere wijnen van Le Ripi ouderen in grote foeders. 'De regels van onze D.O.C.G. Brunello di Montalcino schrijven niet voor in welk type vaten je de wijn mag laten rijpen. Daar beslissen we dus zelf over. Maar de wijngaard moet wel traditioneel zijn, en dat is onze bonsai niet. We kunnen die wijn dus niet het DOCG-label van Brunello meegeven. We noemen hem Rosso di Montalcino', legt Nasello uit.

De bonsaiwijngaard is aangeplant met enkel sangiovese grosso. Inmiddels loopt ook een kleine test met bonsai syrah. 'Maar we hebben voorlopig het juiste evenwicht nog niet gevonden voor deze wijngaard en we commercialiseren hem dus nog niet', aldus Nasello.

Een kelder als het Pantheon

De bonsaiwijngaard was trouwens niet het eerste 'zotte' idee van Illy.
In 2005 broedde hij op een nieuw plan: hij zou een nieuwe kelder bouwen, waarin de wijn beter kon gemaakt worden. En waar ook bezoekers zouden ontvangen kunnen worden, wat op de oude winery niet mogelijk was.

'Ik wou geen gebruik maken van beton, omdat de bewapening ervan magnetische velden kon doen ontstaan', betoogt Francesco Illy. 'Dat klopt niet met onze biodynamische benadering van wijnmaken. Dus liet ik alles bouwen met handgebakken bakstenen, 750.000 stuks'.

In de kelder wordt geen inox gebruikt, alles rijpt in foeders en barriques van Franse eik. Er is geen enkele vlakke bodem. Alles wordt ook op een natuurlijke manier gekoeld. 'En we werken enkel op basis van de zwaartekracht. Nergens wordt wijn gepompt'.

De kelder is gebouwd volgens de principes van de gulden snede en kreeg de vorm van een slakkenhuis. 'Het was minder eenvoudig dan gedacht', geeft Illy toe. 'Ik wou er ook een beetje de ziel van Romeinse Pantheon in hebben.' Voor de realisatie deed Francesco een beroep op zijn zoon Ernesto, die eveneens in de familiebusiness zit en architectuur studeerde.

Of ik tot slot van onze wijnbabbel even wil proeven? Ja, daarvoor zijn we hier toch?

De kurk gaat uit de fles Podere Le Ripi Bonsai 2011, vanzelfsprekend gemaakt met de sangiovesedruif. In het glas heb ik bijzondere aroma's van herfstbladeren, onderbos en fijn rood fruit. In de mond komt een overweldigende concentratie en finesse tegelijk, met minerale en ziltige toetsen. En violetjes ook. Dat ziltige komt van de bijzondere kleigrond op de helling, die rijk is aan calcium en zout.

Van deze wijn worden, afhankelijk van het millésime, jaarlijks amper 600 à 900 flessen geproduceerd. Voor België is er een allocatie van 12 flessen. 'Eigenlijk jammer', besluit Sebastian Nasello, dat we zo weinig flessen hebben. Het merendeel ervan verdwijnt in de kelders van verzamelaars en wordt niet gedronken...'.

Ben ík blij zeg....