WineTales - De kroning van de Pineau de la Loire

Het ochtendjournaal maakt de omvang van de ramp duidelijk: de ganse Loirestreek is getroffen door een onverklaarbare verdwijning van druivenstokken. De weinige stokken die bleven staan, blijken allemaal Chardonnay en Cabernet Sauvignon te zijn. Een mysterie.

Een ongeziene nachtelijke volksverhuizing

Het kasteel van Angers is een indrukwekkend fort bovenop een steile rots. Op de hoogste toren wappert voor de gelegenheid een kweepeergele vlag met centraal een gouden kroon. De eerste wijnstokken arriveren om drie uur ’s nachts. Ze komen uit alle uithoeken van de Loire. Een ongeziene nachtelijke volksverhuizing.

Eenmaal aangekomen klimmen jonge stokken onbevreesd en zonder geleidingssysteem de rots op, minder productieve oudere stokken maken gebruik van het aarden pad. Veel druivelaars zullen de plechtigheid op grote schermen volgen in naburige wijngaarden. Er wordt buitengewoon veel volk verwacht, wel 30.000 stokken per hectare.

De uitnodiging aan de druivenstokken

De Chenin Blanc is het beu, zoals ook andere druivenrassen in de streek het beu zijn. Geen greintje respect krijgen ze nog van de internationale wijnwereld. Vandaag willen ze een niet te mis te verstaan signaal de wereld inzenden. Om elf uur wordt het meest unieke ras van de Loire, de Chenin Blanc, gekroond tot koningin van de streek en tot beste druif van de wereld. Dat laatste is een statement, een regelrechte provocatie van het gevestigde wijnetablishment. Mogelijke tegenstanders van de kroning werden systematisch geneutraliseerd. Het wereldwijd heersende koningspaar, de Cabernet Sauvignon en de Chardonnay, kregen in plaats van een uitnodiging een welgemeende verwittiging zich in de streek gedeisd te houden (op straffe van uitwijzing). De verwaande Sauvignon Blancs uit Sancerre en Pouilly-Fumé ontvingen een verkeerde wegbeschrijving. Zogezegd om te vermijden dat ze op het kroningsfeest een scène zouden maken. Flagrante pesterij, dat is al dichter bij de waarheid. De prestigieuze sauvignonwijnstokken lopen op dit eigenste moment in de regio rond Chablis. De rest van de stokken werd uitgenodigd, zelfs de Pinot Noir nadat hij een blozende Chenin op onnavolgbare manier het hof had gemaakt.

De Breton houdt de openingstoespraak

De Breton, elders Cabernet Franc genaamd, opent de viering. De druif is beroemd in streken zoals Anjou, Bourgeuil, Chinon en Saumur-Champigny doch veel roem levert hem dit internationaal niet op. De druif is bescheiden en hij heeft op geen enkel moment de kandidatuur voor het koningschap van de Chenin betwist. Dat blijkt ook uit zijn toespraak: “Geachte druivenbroeders en druivenzusters, eeuwenlang werd ons sap gedronken door koningen en prinsen. In diepe tufstenen kelders werden we gekoesterd, romantische poëten prezen onze heerlijke smaak, rondreizende troubadours bezongen onze geur en kleur in amoureuze liederen. En wat is van onze naam nog overgebleven? Niets, helemaal niets! Maar laat ons niet mijmeren, noch treuren. Vandaag nemen we ons lot terug in eigen handen. In dit prachtige kasteel, beste vrienden, zullen we een koningin kronen. Zij zal heersen over de Loirestreek en zij zal haar onderdanen in hun vroegere eer en glorie herstellen. Onze wijnstreek, de adelijke tuin van het Franse rijk, zal schitteren en de wereld zal verblind worden door onze uitzonderlijke schoonheid. De geschiedenis wijst uit dat de goddelijke verhevenheid van het koningschap maar één en slechts één druif toekomt, de Pineau de la Loire (plechtige buiging)”.

De eigenzinnige en sterke Pineau de la Loire

Pineau de la Loire is hetzelfde als Chenin Blanc, alleen wat chiquer uitgedrukt. De druif woont al heel lang aan de Loire, vermoedelijk al sedert de achtste eeuw. Ooit groeide ze zowat overal langs de rivier, nu is haar aanplant geconcentreerd in de Midden-Loire. Chenin is na Traminer en Muscat één van de oudste adelijke druivenrassen ter wereld. Chenin Blanc is tegelijk één van de meest onderschatte wijndruiven. Chenin op haar best is complex en karaktervol. Ze is één van de meest eigenzinnige en sterke druiven die er zijn. Chenin is breed inzetbaar in droge wijn, in zoete wijn en in schuimwijn. Ze neemt zelden ziekteverlof en haar sap bevat zoveel zuren dat zelfs bacteriën er hun neus voor ophalen. De druivenstok werd omwille van die eigenschappen massaal aangeplant, kunstmatig opgefokt en tot de laatste druppel uitgemolken. In de Loire reageert de druif hierop met zure en scherpe smaken (pointu), in de Nieuwe Wereld (Zuid-Afrika, Californië en Australië) met eenvoudige aroma’s van fruitsalade. Twee regionale blauwe druiven, Pineau d’Aunis en Grolleau, willen Chenin helpen om dit traumatisch verleden te vergeten. Ze hebben een ode geschreven.

De ode van Pineau d’Aunis en Grolleau

Pineau d’Aunis en Grolleau komen uit Anjou, Touraine en Saumur. De druiven verdwijnen over het algemeen in lichte rode wijnen en roséwijn. Ze worden in hun overleving bedreigd door het commerciële succes van Gamay, Cabernet Franc en Cabernet Sauvignon. Wie weet is dit hun laatste publieke optreden. Emotioneel beroerd stappen ze naar voren. De Pineau d’Aunis vangt aan met zijn ode: "Oh gij schone Pineau de la Loire, woorden schieten tekort voor de zegeningen van uw wijn. Geen druif is zo veelzijdig als u, mijn koningin, geen druif zo rijk. Uw naturelle fruitige smaak is een verheerlijking van de appel, werkelijk het wezen van dit schepsel kan men in uw edele vocht aanschouwen. Het weeïge van rijpe peer, het bitterzoete van kweepeer en het krokante groen van Reine Claude laten ons steeds bij u thuiskomen, oh oermoeder van de Loire. Met honing lokt u ons, met bloemen en bloesem groet u ons, met citrus verfrist u ons. U laat ons baden in sap van perziken en abrikoos, zo mineraalrijk als levend bronwater. Ik wentel mij in uw vochtige wol, door uw strelingen met boenwas slaat mijn druivenbol op hol. Mijn majesteit, ik hou van uw hazelnoot, uw amandel, uw marsepein, uw krentenbrood, uw appelstrudel, uw abrikozenvlaai, uw crême brulée, uw karamel, uw botersnoepje, uw…"

Het stuk van de Grolleau

De Grolleau geeft de ontsporende Pineau d’Aunis een serieuze duw in zijn zij en grolt terwijl tussen zijn tanden: "Afronden jongen, je tijd is om". De meer volkse Grolleau begint aan zijn stuk: "Mijn koningin, mijn Pineau de la Loire, vol met pomme en poire. Prachtig zijn uw gele en gouden kleuren, onweerstaanbaar uw oxidatieve lijfgeuren. Geen andere druif kan uw feest van smaken vergallen, u bent de enige witte wijn met ballen".

In de wijngaarden rond het kasteel wordt luid gejuicht en gelachen. Pineau d’Aunis en Grolleau zijn al jaren verliefd op de Chenin en dat steken ze niet onder stoelen of banken. Het is helaas een onmogelijke liefde.

Chenin Blanc kroont zichzelf tot koningin

De Chenin Blanc zit op haar met houtsnijwerk versierde troon. Ze kijkt onverstoorbaar voor zich uit. Haar mimiek blijft bij de vele complimenten volledig onbewogen, precies een ijskoningin. De klok slaat elf. Een oude, traditioneel geklede Romorantinstok schrijdt door de centrale gang van de troonzaal naar voren. Ze draagt een rood kussen met daarop een schitterende gouden kroon. De knoestige oud-strijdster uit de appellatie Cour-Cheverny is één van de laatste overgebleven stokken van haar ziektegevoelige druivenras. De Romorantin legt het kussen neer op het tafeltje naast de troon en ze gaat terug op haar plaats zitten. Er valt een sacrale stilte onder de aanwezige druivenstokken. De Pineau de la Loire staat langzaam recht, slaat haar ogen theatraal ten hemel, neemt de gouden kroon in haar edele ranken en plaatst het juweeltje voorzichtig op haar hoofd.

Frisheid

Een zelfkroning is in Frankrijk niet meer voorgevallen sinds de tijd van Napoleon Bonaparte. De massaal opgekomen druivelaars voelen zich eindelijk verenigd, het zijn druivelaars van de Loirestreek, hun Loirestreek. De Pineau de la Loire richt zich voor het eerst tot de bevolking en ze doet dat kort en bondig: “Frisheid, waarde druivengenoten, frisheid is het begin en het einde van alles". Welgeteld één zin, één historische zin, die ze nog dikwijls zal herhalen. Generaties druiven zullen zich het hoofd breken over de precieze betekenis van frisheid. Beroemde interpretatoren zijn het erover eens dat frisheid verwijst naar het koele klimaat van de Loire. Geografisch ligt de Loire op de Noordelijke grens van waar wijnbouw mogelijk is en precies in dit randgebied wordt volgens sommige druivenprofessoren de beste wijn gemaakt. Frisheid kan volgens velen ook verwijzen naar de fraîcheur van de Loirewijnen. Die wijnen bevatten over het algemeen veel zuren (en milde tannine). Dat maakt ze elegant, strak en verkwikkend. Zelfs de zoetste Cheninwijnen hebben voldoende fraîcheur. Frisheid wordt door enkele druiven opgevat als een aansporing het hoofd fris te houden en zich niet te laten meedrijven met allerlei internationale modegrillen zoals het maken van overdreven smaakrijke wijnen of het overdadig gebruik van nieuwe eiken vaten. De laatste interpretatie is onder Loiredruiven omstreden.

Kabaal in de troonzaal

Er is hevig kabaal aan de ingang van de troonzaal. Twee stokken Côt in wapenkleed sleuren een gehavende Sauvignon Blanc binnen. Ze brengen haar tot voor de koningin: "Sire, deze druivelaar probeerde het kasteel binnen te dringen zonder een VIP-pasje, wat moeten we met haar doen?" De Pineau de la Loire staat voor haar eerste koninklijke tussenkomst. "Spreek Sauvignonstok".

De stok uit Sancerre vertelt stotterend hoe een hele tros Sauvignons een paar uur geleden in een Chardonnayhinderlaag is gevallen. Niet zonder bladscheuren kwamen ze tot het besef dat ze de verkeerde richting waren opgelopen. De stokken hebben hun kaart dan maar ondersteboven gehouden en zo kwamen ze op het juiste adres terecht. “Sire, de Sauvignonstokken uit het Oosten hebben een dringende boodschap voor u. Met uw permissie zou ik deze brief willen voorlezen. Ik heb hem met gevaar voor mijn eigen leven gered uit de ranken van Chardonnay. "Lees voor die brief Sauvignonstok". De Sauvignon haalt een met druivensap besmeurd papiertje naar boven. "Geachte Pineau de la Loire, na rijp beraad hebben wij, de druivenstokken van Sancerre en Pouilly-Fumé, besloten om ons neer te leggen bij uw koningschap alhoewel wij veel bekender en populairder zijn dan u. Gezien wij vooral actief zijn op het internationale forum, laten we deze lokale aangelegenheid graag aan u over. We wensen uw veel succes met uw koninkrijk".

Insubordinatie van de Sauvignon Blanc

Boegeroep in en buiten het fort. De talloos aanwezige Melons uit de streek van Nantes en de Gamays uit Touraine vinden dat de houding van de Sauvignon Blancs getuigt van gebrek aan respect. Ook de koningin zelf is niet geamuseerd met de hooghartige houding van haar onderdanen uit het Oosten. Ze spreekt haar eerste bevel uit: "Kniel voor mij Sauvignonstok en kus mijn wortels". De druif pruttelt tegen en wil zich zo snel mogelijk uit de voeten maken. De Côtstok grijpt haar echter stevig bij haar stokje: "Stop met van uw tak te maken en kus haar koninklijke wortels". Het lukt de Sauvignon niet. De situatie is voor de Pineau de la Loire klaar en duidelijk: insubordinatie in de hoogste graad. "Côt, gooi deze stok in de kerker tot ze bereid is mijn bevelen op te volgen. Dan pas mag ze vertrekken". En zo geschiedde. De Pineau de la Loire is niet onder de indruk van de brief van de Sauvignons, al moet ze toegeven dat de huidige roem van de Loire veel meer met Sancerre te maken heeft dan met de zoete wijnen uit Bonnezeau of de droge Chenins uit Savennières en Vouvray.

De rode onderdanen van de Pineau de la Loire

De Loire is dé streek van witte druiven, geen sprake van dat een blauwe druif hier ooit aan het hoofd kan komen. Côt of Cot is de stevigste, meest gespierde blauwe druif van de Loire. Côt wordt Malbec of Auxerrois genoemd in andere streken. Hij is hier weinig talrijk en rijpt moeilijk. Zoals de Cabernet Sauvignon helpt hij de andere rode druiven aan kracht en kleur te winnen. Gamay, Pinot Noir en veel Cabernet Francs zijn sissi’s vergeleken met Côt. Zij zorgen voor sloten slobberige roséwijn die het imago van de Loire meer kwaad dan goed hebben gedaan. Cabernet Franc kan in sommige gevallen ook prachtige, zelfs krachtige wijnen opleveren, al dan niet gemengd met Cabernet Sauvignon, zijn Bordeauxmaatje. Echter, de beide Cabernets ontwikkelen aan de koele Loire gemakkelijk vegetale aroma’s en daar houdt de internationale markt die zoekt naar wijnen met veel rijpheid niet van. In goed gedoseerde mate en vermengd met sappige frambozen en zwarte bessen geeft het vegetale snuifje paprika de wijn een prettige, zelfs verslavende pittigheid. De Pineau de la Loire heeft veel sympathie voor haar blauwe druiven. Maar haar eerste plan is het beperken van hun aanplant. Immers, in de jaren ’70 werd veel Chenin Blanc uitgetrokken ten voordele van meer commerciële Gamay en Cabernet Franc. Die evolutie is weinig beloftevol en moet dringend stoppen, vindt Pineau de la Loire. Aan de Loire is Wit aan de macht. Als het van de koningin afhangt, zal dat altijd zo blijven.

De zegening van de Pineau de la Loire

Het feest loopt op zijn einde. De druivelaars verlangen naar de wijngaarden waar ze de vorige nacht uit weggelopen zijn. Om de terugkeer ordelijk te laten verlopen, mogen de druiven die van het verst komen, het eerst vertrekken. De Gamays uit de Côte de Roannais en de Côte Forez staan vooraan in de rij. Zij moeten bijna helemaal terug naar de bron van de duizend kilometer lange Loire (Centraal Massief). De Sauvignons uit de Oostelijke bovenloop van de Loire, le Centre, zijn pas uit Chablis toegekomen en ze mogen alweer vertrekken. De Pinot Noir zal hen vergezellen. De andere druivenstokken van de Bovenloire volgen, daarna die uit Touraine, Pays Nantais en als laatst de Chenins en de Cabernet Francs uit de omringende streek Anjou-Saumur. Koningin Pineau de la Loire staat op de hoogste toren van het fort, naast de wapperende vlag, en ze zegent de vertrekkende druiven met plechtige gebaren. Als buitenstaander zou je gaan denken dat ze een klap van de molen heeft gehad. Tja, Chenin Blanc is een beetje excentriek, helemaal geen allemansvriendje, dat is wel duidelijk, maar een rasechte kwaliteitsdruif, dat is ze zeker. Als ze tenminste met waardigheid wordt behandeld.