Tony Smith, van oorlogsjournalist tot Portugese wijnboer

In Pinhão stappen we in een kleine motorboot. Ik vaar met Tony Smith rustig over de rimpelloze Douro naar zijn nieuwste aanwinst, de Quinta das Tecedeiras. Een oud en gerespecteerd wijnhuis, met een schat aan wijngaarden vol stokken van meer dan 100 jaar oud. Even trekt een voorbijscheurende waterskiër onze aandacht. Tony Smith, een indrukwekkende kerel, vertelt rustig en honderduit verder over zijn leven.

Smith, met dat onmiskenbaar zwaar Brits accent, werd geboren in 1962 en groeide op tussen Manchester en Liverpool, met vooral bierdrinkende landgenoten rondom zich. De kerel studeerde talen, verliet het Verenigd Koninkrijk op zijn twintigste en volgde een postgraduaat Internationale Betrekkingen in Wenen. Eerder bij toeval raakte hij in de journalistiek verzeild: 'Ik had een lezing gegeven over Servo-Kroatië. Het was 1987 en het persbureau Associated Press (AP) had plots iemand nodig die de situatie ter plaatse goed kende. En hup, ik er naartoe.' Nadien volgende een jaar bij Dow Jones in Frankfurt als financieel reporter. In 1988 trok Smith voor AP naar Lissabon. 'Ik leerde er Portugees en bracht verslag uit heel Portugal. Met er bovenop ook Angola, Mozambique, Capo Verde, Timor, Guinee-Bissau en San Tomé en Macau. Een fantastische tijd. Want als junior journalist mocht ik meer doen dan persknipsels sorteren en koffie maken voor de grote baas. Ik was mijn eigen baas.'

Toen eind 1989 de Berlijnse Muur viel, werd Smith teruggeroepen door AP voor de Oost-Europese verslaggeving. Talrijk zijn de reportages die Smith, vaak uit Sarajevo, schreef over de Joegoeslavische burgeroorlog. Midden de jaren '90 had Smith het wel gezien, en besliste opnieuw naar Lissabon te verhuizen. Vandaar ging het in 2000 naar Brazilië, waar hij voor AP en The New York Times werkte. Een paar jaar later kreeg Smith een managementfunctie aangeboden bij tijdschriftgigant Conde Nast, aanvankelijk opnieuw in Portugal en later, in 2008, alweer in Brazilië.

Een gek idee in een wijnbar in São Paulo

'Tot het toeval er anders over besliste', knipoogt Smith. In een wijnbar (!) in São Paulo smeedden Smith, zijn businessmakker Marcelo Faria de Lima en enkele wijnvrienden plannen voor een wijntrip naar Italië, naar Bordeaux, naar Portugal,... Tot we opeens opperden om ons op de wijnbouw te storten', herinnert Smith zich. 'Wat aanvankelijk een grap leek, werd snel pure ernst. We wilden de wereld tonen dat Portugal een toppotentieel heeft'. Faria de Lima en Smith sloegen de handen in elkaar. Het hielp dat Marcelo ook een stevige duit in het project kon stoppen. De man is met Metalfrio de nummer twee wereldwijd voor commerciële koeling in supermarkten, is actief in de modebranche en heeft een bank in Florida. 'In onze samenwerking ben ik een minderheidsaandeelhouder voor alle duidelijkheid', lacht Tony Smith. 'Ik zou de wijnpoot effectief runnen. Maar er was één probleem: hoe zouden we dat alles aanpakken? Gewoon een goed draaiende winery kopen? Een vervallen quinta nieuw leven inblazen...?'

In 2009 zat Faria de Lima in Brazilië aan het zwembad van een hotel naast Portugese bouwondernemers die er een nieuwe markt zochten. Zij vertelden hem van een failliet Portugees wijndomein dat nu zou worden geveild om schuldeisers, zoals hun bank, te betalen. 'Marcelo stuurde me een sms 'of ik de Quinta de Covela kende'. Ik antwoordde van niet, maar hun wijnen kende ik wél! Hun witte wijn met de avessodruif was mijn favoriet', herinnert Smith zich.

Smith en zijn compagnon gingen meteen kijken. 'We hadden al wat quinta's bezocht, maar hier waren we meteen verkocht.' Toch was de zaak nog niet beklonken. 'De veiling van het domein was erg spannend. We wonnen, maar de bank ging niet akkoord met het finaal bedrag en bood het dubbele. Bijzonder ontgoocheld zagen we hoe een magnifieke droom ons ontglipte', zegt Smith.

Korte tijd daarop ging die bank, zoals vele andere in Portugal, zelf op de fles. De Portugese overheid moest de zieltogende bankensector redden en alle activiteiten die niet tot de corebusiness van de banken hoorden, moesten zo snel mogelijk verkocht worden. 'Via via kregen we de vraag te horen of we nog interesse hadden in Covela. Er was echter één groot verschil: toen we de quinta voor de eerste keer hadden bezocht was alles er in prima staat. Een paar jaar later was alles verloederd en lagen de wijngaarden er onverzorgd en verwilderd bij. Bovendien was de elektriciteit afgesloten, om zegge en schrijve enkele honderden euro aan elektriciteitskosten te sparen! Maar zo ging wel een heel oogstjaar wijn om zeep. Erg toch. Een bank moet aan wealth-creating doen. Maar hier deed ze aan wealth-destroying. Zo jammer'.

Spoedcursus wijnbouw

De deal werd uiteindelijk gesloten in juli 2011. Smith besloot om nog een intense cursus wijnbouw te volgen. 'Ik trok twee maanden naar de CIA, The Culinary Institute of America in Napa Valley. Ik moest en zou op een zo kort mogelijke tijd een zo groot mogelijk pak kennis over wijnbouw opdoen. 'Ik heb nu niet meteen het lef om te beweren dat ik zelf goede wijn kan maken, maar wel dat ik met kennis van zaken de beste mensen rond mij kan verzamelen om dat wel te doen'.

In maart 2012 kwam Tony Smith dus opnieuw in Portugal wonen. Ditmaal aan de Douro. Maar hoe zocht hij dan een nieuw team om de winery te runnen? 'Dat hebben we lekker niet gedaan. Ik heb het oude team van Covela opgezocht en hen gevraagd of ze bij ons in dienst wilden. Dat blijkt nu een bijzonder goede zet te zijn. Ik besef wel degelijk dat ik bescheiden moet blijven als het op de pure wijnmakerij aankomt. En precies door die mannen hun volle verantwoordelijkheid terug te geven, staan we nu reeds verder dan waar het domein Covela voorheen stond'.

Smith en zijn zakenpartner wilden graag ook meteen hun eigen stempel drukken op de toekomst van Covela. 'De vertrouwde wijnen op dit domein, die ons bijzonder bevielen, hebben we behouden. Maar we wilden ook een Vinho Verde. Toen bleek dat dit ook een oude droom van onze wijnmaker Rui Cunha was, sprong ik een gat in de lucht van blijdschap. Ik wist dat het goed zat.'

Covela maakt zijn Vinho Verde met de avessodruif. Dat Vinho Verde nu niet bepaald het imago van kwaliteitswijn draagt, beseft Tony Smith ten volle. 'Maar dat belet ons niet om een nieuwe richting uit te gaan. Geen toegevoegde bubbels aan de wijn, geen rommel. De wijndrinkende consument is nieuwsgierig. Hij wil verkennen en wil in zijn glas druiven waar hij soms nooit eerder van hoorde. En dus is het mijn taak om vooral niet beschaamd te zijn dat we in de vinho verderegio liggen. We moeten enkel bewijzen dat we in staat zijn een topwijn te maken.'

'En het is ons gelukt, moet ik zeggen. Want onze hele vinho verde-voorraad was in een mum van tijd weg. We beslisten om in 2013 ook met de arintodruif een vinho verde te maken. Die wijn was in amper zes weken uitverkocht. De wijn gooide opvallend hoge ogen in de internationale wijnpers. En ook hier draai ik niet rond de pot: een score van 92 punten in het magazine Wine & Spirits helpt wel degelijk'.

Inmiddels loopt het succes verder met een nieuwe rosé op basis van touriga nacionaldruif. 'Een wat lichtere rosé dan de traditionele donkergekleurde Portugese rosé, die je kan vergelijken met de clairetwijn in Bordeaux. En ook die is nu al helemaal uitverkocht.'

Inmiddels gaat de wijnbusiness stevig door voor Tony Smith en Marcello Fario de Lima. In 2013 werd de emblematische Quinta da Boavista aangekocht, op de rechteroever van de Douro. 'Datzelfde jaar vernam ik dat een ander tophuis te koop kwam, de Quinta das Tecedeiras, even verderop langs de rivier. Dat soort van opportuniteiten wilde ik niet laten voorbij gaan en mijn zakenpartner ging meteen akkoord. En ook hier haalden we een topteam in huis, met zowat de meest gerespecteerde wijnmaker van Portugal, Carlos Lucas.' De wijnen van de quinta's van Smith en Fario de Lima zijn inmiddels rijzende sterren aan het firmament van de wijntop. Er worden kosten noch moeite gespaard om die top te bereiken.

En het duo kijkt verder dan Portugal. Begin 2014 namen ze een participatie in het Maison Champy uit 1720 in de Bourgogne, naar verluidt het oudste wijnhuis van de regio dat nog steeds in de business zit. 'Er worden magnifieke wijnen gemaakt, maar het allerbelangrijkste voor mij is dat de meerderheidsaandeelhouder in Champy ook de meerderheid heeft in DIVA, Distribution Internationale de Vins et des Alcools, een wereldwijd vertakt distributienetwerk. Kan bijzonder interessant worden voor onze Portugese wijnexport', kijkt Smith vooruit.

'Yeah, we zitten in de frontline. Twee jaar na onze start en zowat een miljoen euro investeringen later praat de hele wijnbusiness over onze projecten.  Had ik een paar jaar geleden nooit kunnen dromen.'

Invoerder is wijnhandel Alhambra, Brusselsesteenweg 7 te Melle (09/233 35 36). Daar is ook de lijst van doorverkopers beschikbaar.